قريب به يك ميليارد نفر در جهان به شبكه اينترنت متصل هستند.
بر اساس گزارش اتحاديه جهاني ارتباطات (ITU) در سال ???? ميلادي، ?? درصد كاربران اينترنت در آمريكا، ?? درصد در اروپا، ?? درصد در منطقه آسيا و اقيانوسيه و ? درصد در آفريقا زندگي مي كرده اند.
همچنين تازه ترين آمارها نشان مي دهد كه تا دو ماه پيش ?/? ميليون نفر در ايران كاربر اينترنت بوده اند. بنابراين ضريب نفوذ اينترنت در كشور ما در ميانه آذر ??/? درصد بوده است.
اين در حالي است كه اين ضريب نفوذ در كشورهاي در حال توسعه ?/? درصد و در ميان توسعه يافته ها ??/? درصد است و ميانگين متوسط جهاني نيز ??/? درصد اعلام شده است. بنابراين ما هنوز با ميانگين جهاني هم فاصله نجومي داريم.
علاوه بر اين، در حال حاضر مبحث اينترنت از چهارچوب وضعيت سنتي خارج شده و اينترنت با سرعت بالا به معيار ارزيابي بدل شده است كه با توجه به اين معيار جديد مي توان به صراحت گفت به لحاظ كيفي از موقعيت خوبي در اين زمينه برخوردار نيستيم.
دكتر علي اكبر جلالي محقق ICT در اين باره مي گويد: اتحاديه جهاني ارتباطات ITU گزارشي را در سال ???? منتشر كرد كه در آن كاربران اينترنت، تعداد مشتركين تلفن همراه و تعداد خطوط تلفن ثابت را شاخصه هاي فاصله ديجيتالي اعلام كرد.
بر اين اساس ايران از نظر تعداد خطوط تلفن ثابت با ضريب نفوذ ??/?? درصد از متوسط جهاني ??/? درصدي بالاتر است.
حال در نظر بگيريم كه ضريب نفوذ در ميان كشورهاي توسعه يافته ??/? درصد است. خواهيم ديد كه از اين لحاظ در جايگاه ضعيفي قرار داريم.
وي مي افزايد: اين در حالي است كه در عصر حاضر شاخص هايي چون كيفيت سرويس دهي و خدمات ارائه شده و كاربردهاي اينترنت، به سرعت جاي ديگر شاخص هاي ارزيابي چون تعداد كاربران و تعداد دارندگان تلفن همراه و ثابت را مي گيرد.
منصور دهستاني كارشناس IT نيز در خصوص فاصله ايران با استانداردهاي جهاني مي گويد: مركز آمار اينترنت جهان Internet world در فوريه ???? (اواخر سال ??) تعداد كاربران اينترنت در ايران را حدود ? ميليون و ??? هزار نفر و با ضريب نفوذ ? درصد اعلام كرد. دفتر توسعه انساني سازمان ملل نيز در شهريور سال گذشته آماري نزديك به آمار ارائه شده توسط مركز آمار اينترنت جهان گزارش كرد. در اين گزارش تعداد كاربران اينترنت در ايران تا نيمه اول سال ?? به ازاي هر يك هزار نفر، ?? نفر (ضريب نفوذ ?/? درصد) اعلام شد كه با در نظر گرفتن جمعيت ?? ميليون نفر، جمعيت كاربران ايراني حدود ? ميليون نفر برآورد مي شود. اين در حالي است كه وزير سابق ارتباطات و فناوري اطلاعات در خرداد سال ?? تعداد كاربران اينترنت در ايران را ? ميليون نفر، در دي ماه همان سال ? ميليون نفر و در ارديبهشت ??، ? ميليون و ??? هزار نفر و در مرداد ?? بيش از ? ميليون و ??? هزار نفر اعلام كرده است.
وي خاطرنشان مي كند: جالب اين كه در همين فاصله زماني نيز آمار متفاوت ديگري توسط برخي از مقام هاي رسمي كشور ارائه شده است.
به عنوان مثال مدير امور ارتباطات شركت مخابرات در سال ?? تعداد كاربران اينترنت در اين سال را يك ميليون و ??? هزار نفر اعلام كرد.
اين در حالي است كه مدير روابط عمومي وزارت ارتباطات، تعداد كاربران اينترنت در اين سال را ? ميليون و ??? هزار نفر عنوان كرده بود و البته برخي از مسؤلان از ? ميليون كاربر در سال ?? نيز خبر دادند. در حالي كه در همين سال نهادهاي بين المللي از آمار ? ميليوني سخن گفتند.
دهستاني يادآور مي شود: ادعاي بحث برانگيزي كه توسط برخي از مسؤلان نهادهاي داخلي مطرح شد نيز مهر تأييدي بر آشفتگي آمار و ارقام اين شاخص در كشور است. مدير امور ارتباطات شركت مخابرات ايران در سال ?? پيش بيني كرد كه تا پايان سال ?? تعداد كاربران اينترنت به ?? ميليون نفر خواهد رسيد. اما در زمان موعود وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات تعداد كاربران را بالغ بر ? ميليون نفر اعلام كرد.
وي تصريح مي كند: وقتي كه در يك كشور مشخص، سازمان و يا نهاد و ارگاني قادر به برآورد و يا حتي بيان آمار (حتي تقريبي ولي نزديك به واقعيت) كاربران اينترنت آن كشور نيست، چگونه مي توان از توسعه و برنامه هاي پنج ساله آن سخن به ميان آورد؟
اما شاخص هاي آمادگي الكترونيكي كدامند؟
دكتر جلالي مي گويد: سازمان ملل شاخصه هاي آمادگي الكترونيكي را در ? مورد، زير ساخت نيروي انساني، قوانين و مقررات، بودجه و اعتبارات و نقش دولت خلاصه كرده است.
اين پژوهشگر در خصوص توان كشور در خصوص شاخص اول مي افزايد: شاخص زيرساخت خطوط تلفن، اينترنت و شبكه هاي اينترنتي و حتي مباحثي چون نرم افزار و سخت افزار را در بر مي گيرد كه بايد گفت از اين لحاظ با داشتن شبكه فيبر نوري به وسعت ?? هزار و ??? كيلومتر تا آذر ?? و ايجاد ??? شركت ISP و ?? شركت ICP، ?? شركت با مجوز PAP و البته برقراري ارتباط در ?? هزار و ??? روستا، گام هاي اوليه را براي ايجاد زيرساخت هاي مناسب برداشته است اما زماني اين زيرساخت ها به توسعه يافتگي منجر خواهد شد كه پهناي باند قابل ملاحظه اي نيز در درون فيبرهاي نوري قرار گيرد و تعداد پورتهاي وصل شده ديتا نيز افزايش يابد.
اين محقق فناوري اطلاعات مي افزايد: در حال حاضر متأسفانه پهناي باند اينترنت ورودي به كشور از طريق ICP ها آن هم از طريق ماهواره به اضافه ورود از طريق فيبر نوري جمعاً به كمتر از ? گيگابيت در ثانيه مي رسد كه اين مقدار در كشوري همچون سنگاپور با جمعيتي زير ? ميليون نفر حدود ?? هزار گيگابيت در ثانيه است. علاوه بر اين كه در اين كشور ?? درصد از مردم در منازل به رايانه شخصي دسترسي دارند.
اين در حالي است كه اين تعداد در مدارس ما تنها ?/??? درصد است. از نظر نرم افزاري نيز تا كنون نتوانسته ايم به علت نبود قانون مالكيت معنوي (copy right) از موقعيت چشمگيري بهره مند شويم.
وي در خصوص شاخص نيروي انساني اظهار مي دارد: در اين شاخص كه در آن تعداد دوره هاي (IT) در دانشگاهها، تعداد متخصصان رايانه و مشتقات آن لحاظ مي شود، به رغم پتانسيل هاي جوان متأسفانه تعداد مراكز علمي كه مدرك معتبر ICT ارائه مي كند بسيار محدود است. بنابراين به عنوان كارشناس حوزه IT نياز ايران را به ? ميليون متخصص IT ديگر برآورد مي كنم.
اين پژوهشگر در خصوص قوانين و مقررات مرتبط نيز مي گويد: براي توسعه (ICT) در هر كشوري يا سازماني نياز به قوانين خاصي است كه متأسفانه در ايران توجه جدي به اين امر صورت نگرفته است و همچنان به غير از قانون تجارت الكترونيكي مصوب مجلس و قوانيني كه بر اساس نياز در سازمان هاي مختلف به تصويب رسيده قانون و مقررات خاصي در اين زمينه وجود ندارد.
او مي افزايد: تا كنون در ايران ?? قانون، مصوبه، ضابطه و تبصره در خصوص (ICT) از طريق ?? سازمان و نهاد به دست آمده و بر اين اساس ?? سازمان از مجلس و دولت گرفته تا وزارت ارتباطات و بانك مركزي و وزارت بازرگاني، قوانيني را تصويب كرده اند كه همين نبود مرجعي واحد براي قانونگذاري در زمينه ICT را هويدا مي كند.
جلالي بودجه و اعتبارات صرف شده براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات را نيز ناكافي مي داند و خاطرنشان مي كند: تا كنون بيش از ? هزار ميليارد دلار براي توسعه اين حوزه در سراسر جهان هزينه شده بنابراين سهم ما با داشتن يك صدم جمعيت جهان بايد به ?? ميليارد دلار بالغ شود اما متأسفانه مجموع هزينه هاي مصرف شده در كشور به غير از بودجه وزارتخانه كه در زمينه تلفن ثابت و همراه مصرف شده به يك ميليارد دلار هم نمي رسد. بنابراين ايران تنها يك بيستم از رقم ياد شده را صرف توسعه اين پديده كرده است. براي مثال برنامه تكفا به عنوان مهمترين برنامه (IT) ايران تنها ارزشي بالغ بر ?? ميليون دلار داشت. تئوريسين موج چهارم نقش دولت و حمايت هايش را به عنوان يكي از ? شاخص ياد شده در كشور غيرمحسوس عنوان مي كند.
منصور دهستاني نيز پيش آگاهي و آگاهي شهروندان، فرهنگ ملي، محتواي آموزشي بومي، مدل هاي كسب و كار، سطح درآمد شهروندان، منابع انساني، كيفيت و اثربخشي محتواي آموزشي، آموزش مهارت هاي كارآفريني، آموزش منتهي به كار از راه دور، آموزش مهارت هاي زندگي و زيستن در هزاره نو و آمادگي الكترونيكي شهروندان را به مجموعه چالش هاي پيش روي شهروندان و دولتمردان در تحقق اهداف توسعه اي در زمينه (IT) اضافه مي كند. اما گسترش كاربري اينترنت در ايران علاوه بر مشكلات زيرساختي اعم از پهناي باند و چالش هاي فرهنگي و آموزشي و حتي ناآگاهي كاربران با موانع اجرايي نيز دست به گريبان است. در حال حاضر ISP ها به عنوان متوليان خدمات رساني به مصرف كنندگان، با مشكلات جدي مواجه هستند.
عليرضا علمي دبير انجمن صنفي شركت هاي اينترنتي (ISP) ها در اين باره به خبرنگار ايران مي گويد: شركت هاي اينترنتي امكانات لازم براي ارائه خدمات سريع اينترنت به مصرف كنندگان را ندارند.
وي مي افزايد: غالب شركت هاي اينترنتي با توجه به كمبود امكانات از جمله نبود پهناي باند مناسب در زمينه كاربري حرفه اي قادر به ارائه خدمات مناسب نيستند و در اين زمينه نياز به همكاري جدي تر مراجع و دولت است.
علمي تصريح كرد: اداره «ISP» ها با توجه به حساسيت هاي موجود در خصوص اينترنت، در ايران شغلي با ريسك بسيار بالا به شمار مي رود و ضروري است كه اين حساسيت ها در حد معقولي كاهش يابد.
وي در پايان با اشاره به ضرورت ايجاد دولت الكترونيك براي بهبود رفاه عمومي مي گويد: براي رسيدن به چنين هدفي چاره اي جز بهبود شرايط دسترسي به اينترنت و خدمات اين شبكه نيست.
اما چه بايد كرد و از كجا بايد شروع كرد؟
دكتر علي اكبر جلالي در اين باره به لزوم سرمايه گذاري هاي هدفمند اشاره مي كند و خاطرنشان مي سازد: در حال حاضر تجهيز ?? هزار دفتر ICT در دستور كار مسؤلين قرار دارد كه بودجه ??? ميليارد توماني براي آن در نظر گرفته شده كه به يقين خواهد توانست در صورت اجرا به پروژه اي موفق براي توسعه (ICT) كشور تبديل شود. اين پروژه بيانگر اين معناست كه در هر زمينه اي كه سرمايه گذاري هاي بزرگي صورت گيرد متناسب با هزينه هاي صرف شده نتيجه مناسبي نيز حاصل خواهد شد.
وي مي افزايد: كشورهاي توسعه يافته با سرمايه گذاري هاي كلان در زمينه ICT به منافع عظيمي دست يافته اند. ژاپني ها تا سال ????، ??? ميليارد دلار در اين خصوص سرمايه گذاري كرده اند و ميزان اين سرمايه گذاري ها در آمريكا به ??? ميليارد دلار بالغ شده است. بنابراين چنين سرمايه گذاري هاي كلاني است كه امروز اين دو كشور را در زمره كشورهاي پيشرو قرار داده است.
جلالي تأكيد مي كند: البته نكته مهم اين است كه سرمايه گذاري بايد با برنامه اي مدون همراه باشد و به يقين هر گونه سرمايه گذاري بدون برنامه ريزي دقيق راه به جايي نخواهد برد.
مسعود دهستاني نيز در خصوص راههاي گريز از چالش هاي فعلي مي گويد: چند فرمول ساده اما مؤثر براي يك شروع خوب وجود دارد. اولين فرمول اين است: بزرگ فكر كن، كوچك شروع كن، سريع گسترش بده. فرمول بعدي هم اين كه از جايي شروع كن كه اولاً مشكل داشته باشد. ثانياً مشكل در معرض ديد همه است و همه نيازمند و متقاضي رفع مشكل هستند و ثالثاً شانس موفقيت در آن بالاست.
وي در پايان تصريح مي كند: اگر فناوري اطلاعات و ارتباطات به كار مردم نيايد به هيچ كار ديگري نخواهد آمد اگر حتي به قيمت ميلياردها تومان هزينه براي زيرساخت و امثال آن در راه توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در كشور،‌ آنچه عايد مردم مي شود تنها مشتي آمار و ارقام غير علمي و غير مستند است.